پلاک خوانی الکتروموتور سریع ترین روش برای آگاهی از مشخصات فنی یک الکتروموتور و اطلاعاتی درباره ساختار و ویژگی های عملکردی آن ها است. درک معنی و مفهوم اطلاعات درج شده روی پلاک الکتروموتور به شناسایی ایرادات احتمالی و همچنین اطمینان از مناسب بودن موتور برای یک کاربرد کمک بسیار زیادی می کند.
پلاک الکتروموتور یک صفحه فلزی یا پلاستیکی است که به بدنه موتور متصل می شود و شامل اطلاعات مهمی در مورد موتور است؛ از جمله این اطلاعات می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- سازنده موتور
- شماره سریال انحصاری موتور
- نوع موتور (AC یا DC)
- ولتاژ ورودی (سه فاز یا تک فاز)
- جریان ورودی (بر حسب آمپر)
- توان الکتروموتور (برحسب کیلووات یا اسب بخار)
- سرعت خروجی موتور (بر حسب دور در دقیقه یا RPM)
- راندمان موتور
- فرکانس کاری الکتروموتور
- کلاس یا سطح عایق حرارتی موتور
- جنس پوسته الکتروموتور
- چرخه کاری موتور
- ارتفاع و دمای استاندارد محیط کار
- سرویس فاکتور موتور
- گواهینامه ها و استانداردهای موتور
در ادامه معنای هر یک از موارد فوق را شرح داده و سپس به بررسی پلاک چند الکتروموتور از برندهای مختلف می پردازیم.
مشخصات پلاک الکتروموتور
در بخش قبلی، به برخی از اطلاعاتی که روی پلاک الکتروموتور درج می شود اشاره کردیم، اما هریک از علائم و اطلاعات چه معنایی دارند؟ معنی مشخصات پلاک الکتروموتور به شرح زیر است:
سازنده موتور
یکی از اولین اطلاعاتی که در پلاک یا نیم پلیت الکتروموتور (NamePlate) به چشم می خورد، نام یا لوگوی شرکت سازنده دینام را نشان می دهد.
شماره سریال یا مدل موتور
شماره سریال موتور یک شناسه منحصر به فرد است که توسط شرکت سازنده به یک الکتروموتور خاص اختصاص داده می شود. اگر موتور نیاز به تعمیر یا تعویض قطعه خاصی داشته باشد، با استفاده از شماره سریال موتور می توان به سرعت نوع آن را تشخیص داد و قطعه مورد نظر را تهیه کرد.
نوع موتور
الکتروموتورها به صورت کلی به دو دسته AC (جریان متناوب) و الکتروموتور DC (جریان مستقیم) تقسیم بندی می شوند. معمولاً نوع موتور را روی پلاک آن مشخص می کنند، زیرا برای تعیین منبع تغذیه و انتخاب مدار کنترل بسیار ضروری است.
میزان ولتاژ ورودی
یکی دیگر از مهم ترین اطلاعاتی که از پلاک الکتروموتور به دست می آید، میزان ولتاژ ورودی برای کارکرد ایمن و کارآمد موتور است. ولتاژ ورودی بر حسب ولت مشخص شده و با علامت (V) نمایش داده می شود.
میزان جریان ورودی
جریان ورودی نشان دهنده میزان جریان الکتریکی است که موتور در حین کار می کشد و معمولاً بر حسب آمپر مشخص شده و با علامت (A) نشان داده می شود. تعیین میزان جریان ورودی در سربندی و سیم کشی موتور و همچنین حفاظت مدار بسیار مهم است.
توان الکتروموتور
توان الکتروموتور بر حسب اسب بخار (HP) یا کیلووات (KW) بیان می شود و قدرت مکانیکی خروجی موتور را مشخص می کند. توان الکتروموتور یکی از پارامترهای بسیار مهم برای تطبیق موتور با کاربرد مورد نظر است. برای کسب اطلاعات بیشتر، مقاله فرمول محاسبه توان موتور الکتریکی سه فاز را مطالعه فرمایید.
سرعت خروجی موتور
منظور از سرعت خروجی موتور، سرعت چرخش شفت خروجی است و بر حسب دور در دقیقه بوده و با علامت (RPM) مشخص می شود. سرعت موتور به انتخاب دقیق تر الکتروموتور به خصوص در کاربردهایی که نیاز به سرعت مشخصی دارند، کمک می نماید.
راندمان الکتروموتور
راندمان الکتروموتور نشان دهنده توانایی مؤثر موتور در تبدیل انرژی الکتریکی به مکانیکی است. این مقدار به صورت درصد بیان می شود و دید خوبی در مورد بهره وری الکتروموتور ارائه می دهد. هرچه مقدار راندمان به 100% نزدیک تر باشد، هزینه مصرف برق الکتروموتور کمتر خواهد شد. به طور کلی چهار سطح راندمان برای موتورهای الکتریکی وجود دارد که عبارتند از:
- IE1: کارایی استاندارد
- IE2: راندمان بالا
- IE3: راندمان برتر
- IE4: راندمان فوق العاده عالی
فرکانس الکتروموتور
فرکانس الکتروموتورهای AC، نشان دهنده فرکانس الکتریکی است که موتور برای کار در آن محدوده طراحی شده است و بر حسب هرتز (Hz) بیان می شود. در اکثر مناطق فرکانس الکتروموتور با توجه به فرکانس شبکه برق، بین 50 تا 60 هرتز تعیین می شود.
کلاس عایق حرارتی موتور
کلاس عایق حرارتی موتور، نشان دهنده حداکثر دمایی است که موتور بدون به خطر افتادن ایمنی یا عملکرد خود می تواند تحمل کند؛ به عبارت دیگر، کلاس عایق حرارتی، سطح حرارت قابل تحمل توسط مواد عایق سیم پیچ های موتور را مشخص می کند. کلاس عایق حرارتی به 5 دسته زیر تقسیم می شود:
- Class A برابر 105 درجه سانتی گراد
- Class E برابر 120 درجه سانتی گراد
- Class B برابر 130 درجه سانتی گراد
- Class F برابر 155 درجه سانتی گراد
- Class H برابر 180 درجه سانتی گراد
برای کسب اطلاعات بیشتر، مقاله کلاس حرارتی الکتروموتور را مطالعه فرمایید.
جنس پوسته موتور
جنس پوسته الکتروموتور معمولاً آلومینیومی یا چدنی است و بر اساس آن می توان سطح حفاظت اجزای داخلی موتور در برابر عوامل محیطی مانند گرد و غبار، رطوبت و آسیب های فیزیکی را مشخص کرد. برخی از محفظه های خاص الکتروموتورها شامل پوسته بسته به همراه فن خنک کننده (TEFC) و الکتروموتور ضدانفجار (XP) هستند.
چرخه کاری موتور
چرخه کاری موتور یا چرخه وظیفه، به مدت زمان کار و شرایط بار روی موتور اشاره دارد تا موتور بدون داغ شدن بیش از حد، مورد استفاده قرار گیرد. بیشتر موتورهای موجود در ایران از نوع کار دائم هستند که با علامت (Duty S1) نمایش داده می شوند، اما ممکن است با توجه به کاربرد مد نظر، یک موتور به عنوان کار دائم، کار متناوب و … مشخص شود.
ارتفاع و دمای استاندارد محیط کار الکتروموتور
برخی از شرکت های سازنده الکتروموتور، حداکثر ارتفاع و دمای استاندارد محیط کار الکتروموتور را نیز روی پلاک درج می کنند؛ البته در بیشتر موتورها این اطلاعات داخل کاتالوگ یا دیتاشیت محصول ذکر می شود. دمای استاندارد محیط کار به تعیین اینکه موتور به خنک کننده های اضافی مانند اکسترنال فن نیاز دارد یا نه، کمک می کند.
سرویس فاکتور الکتروموتور
سرویس فاکتور یا ضریب سرویس نشان دهنده میزان اضافه بار قابل تحمل توسط الکتروموتور است. گاهی نیاز است که توان خروجی موتور به بیشتر از حد نامی خود برسد و سرویس فاکتور مشخص کننده ضریب قابل اعمال به موتور بدون آسیب رسیدن به آن است. به عنوان مثال سرویس فاکتور 1.15 بیانگر این است که موتور تا 15 درصد بیشتر از بار نامی خود را می تواند به صورت ایمن تحمل نماید. البته استفاده مداوم از الکتروموتور با اضافه بار، منجر به کاهش راندمان و طول عمر آن می شود.
ضریب قدرت موتور
ضریب قدرت موتور که با علائم P.F یا cos φ مشخص می شود، کمیتی است که کارایی الکتروموتور را در بار کامل توصیف می کند. ضریب قدرت نسبت توان نامی (kW) موتور به توان ظاهری (kVA) آن است و عددی بین 0 و 1 است.
گواهینامه ها و استانداردهای موتور
پلاک الکتروموتور حاوی گواهینامه های استاندارد مخصوص الکتروموتور نیز بوده و نشان دهنده این است که موتور تحت چه شرایط خاصی می تواند کار کند. در همین راستا مقاله استانداردهای موتورهای صنعتی را مطالعه فرمایید.
پلاک خوانی موتور سه فاز
تصویر زیر، یک نمونه پلاک الکتروموتور سه فاز است که اطلاعات آن را بررسی می کنیم.
| دیف | علامت | عنوان | توضیحات |
| 1 | 3∼ | تعداد فازها | نشان دهنده الکتروموتور سه فاز است. |
| 2 | V-Δ/Y | ولتاژ نامی | نشان دهنده این است که موتور برای چه ولتاژی طراحی شده است. موتورها تا +/-10% این میزان را می توانند تحمل کنند. همچنین سایر پارامترها مانند توان، راندمان، گشتاور، جریان و فرکانس با توجه به این ولتاژ مشخص شده اند و استفاده از موتور در خارج از این ولتاژ منجر به عملکرد متفاوت آن خواهد شد. |
| 3 | DUTY=S1 | چرخه کاری | موتورهای DUTY S1 برای کار مداوم طراحی شده اند؛ چرخه کاری نشان دهنده این است مدت زمانی است که موتور می تواند تحت بار نامی خود به طور ایمن کار کند. |
| 4 | IE3-91.2% | کد راندمان | نشان دهنده درصدی از انرژی الکتریکی ورودی است که به انرژی مکانیکی در شفت خروجی تبدیل می شود. هرچه راندمان به 100% نزدیک تر باشد، مصرف برق الکتروموتور بهینه تر و کم هزینه تر خواهد بود. |
| 5 | FRAME=132M-04 | سایز فریم | سایز فریم موتور مشخصات نصب آن مانند پایه ها، ارتفاع شفت و … را تعیین می کند. معمولاً در موتورهای IEC سایز کوچک، سایز فریم یک عدد دو رقمی است که ارتفاع شفت از پایین پایه ها را برحسب میلی متر نشان می دهد. اما در موتورهای سایز بزرگ تر، سایز فریم یک عدد 3 رقمی است که دو رقم اول ارتفاع شفت تا پایه را نشان داده و عدد سوم، ابعاد سوراخ پیچ های پایه را نشان می دهد. |
| 6 | IP55 | درجه حفاظتی | سیستم IEC برای اندازه گیری میزان محافظت موتور در برابر آلودگی های محیط از یک عدد دو رقمی استفاده می کند. رقم اول بعد از IP بین 0 تا 6 بوده و میزان محافظت موتور در برابر ذرات جامد و گرد و غبار را نشان می دهد و رقم دوم، بین 0 تا 8 بوده و میزان محافظت در برابر مایعات را نشان می دهد. |
| 7 | INS. CL. = F | کلاس عایق حرارتی | این موتور دارای کلاس عایق F است و تحمل حرارتی آن، 155 درجه سانتی گراد است. |
| 8 | Δt = 80 K | حداکثر افزایش دما | هر کلاس عایق حرارتی، حداکثر افزایش دمای سیم پیچ موتور را مشخص می کند. علاوه بر این میزان افزایش دمای نقاطی از سیم پیچ که توسط سیم پیچ های دیگر احاطه شده اند را نیز مشخص می کند. |
| 9 | Hz = 50 – 60 | فرکانس | این مقادیر، فرکانس برق ورودی را نشان می دهد که موتور برای کار در آن ها طراحی شده است؛ اگر موتور برای کار در دو فرکانس مختلف طراحی شده است، باید عوامل دیگری که در فرکانس های ورودی مختلف تغییر می کنند نیز روی پلاک مشخص شود. به عنوان مثال در این پلاک، توان در فرکانس های مختلف تغییر می کند. |
| 10 | KW | توان نامی موتور | توان یا قدرت نامی موتور، مشخص کننده میزان گشتاور موتور در سرعت نامی است. |
| 11 | min-1 | سرعت نامی موتور | سرعت نامی، سرعتی است که در آن، موتور گشتاور نامی را در خروجی ارائه می دهد و معمولاً بر اساس rpm یا دور در دقیقه ارائه می شود؛ اما در این پلاک با علامت ذکر شده بیان شده است که تفاوتی با دور در دقیقه ندارد. |
| 12 | A | جریان نامی | جریان نامی با توان خروجی، ولتاژ و فرکانس موتور در ارتباط است؛ اگر ولتاژ ورودی موتور کمتر از مقدار مشخص شده باشد، جریان با مقدار ذکر شده روی پلاک متفاوت خواهد بود. |
| 13 | P.F | ضریب قدرت | ضریب قدرت موتور، بیانگر نسبت توان فعال بر حسب کیلووات به توان ظاهری (VA) است که به صورت عددی بین 0 و 1 بیان می شود. |
| 14 | .AMB | دمای محیط (Ambient Temperature) |
.این مقدار، حداکثر دمای محیط که موتور می تواند در آن کار کند و همچنان در حد تحمل کلاس عایق باشد را مشخص می کند |
| 15 | S.F. = 1.00 | سرویس فاکتور | سرویس فاکتور نشان دهنده مقدار اضافه باری است که موتور می تواند تحمل کند. به عنوان مثال نباید از موتورهای دارای سرویس فاکتور 1، انتظار تحمل باری بیشتر از مقدار درج شده در پلاک را داشت. |
| 16 | ALT. | ارتفاع محیط | این پارامتر پلاک الکتروموتور، نشان دهنده حداکثر ارتفاعی (بالاتر از سطح دریا) است که موتور می تواند در آن کار کند. در ارتفاع کمتر از این مقدار، موتور با دمای خنک تری و بهتری کار می کند و در ارتفاع بیشتر، موتور داغ می شود. |
| 17 | Motor Weight | وزن موتور | این مقدار وزن الکتروموتور را نشان می دهد که در این موتور 78 کیلوگرم است. |
| 18 | Serial Number | شماره سریال موتور | شماره سریال الکتروموتور، عددی است به صورت منحصر به فرد برای یک دستگاه توسط شرکت سازنده درج می شود؛ دانستن این شماره می تواند هنگام ارتباط با تولید کننده یا واحد خدمات پس از فروش، به شناسایی سریع تر و بهتر موتور کمک زیادی نماید. |
| 19 | Lubrication | نوع روغن یا گریس مورد نیاز موتور | به عنوان مثال در این موتور MOBIL POLYREX EM نوعی گریس مخصوص است که توسط شرکت سازنده برای روانکاری بلبرینگ های موتور پیشنهاد شده است. |
پلاک خوانی موتور سه فاز موتوژن
شرکت موتوژن یکی از تولید کنندگان الکتروموتور ایرانی است و محصولات این شرکت طرفداران زیادی دارند. اطلاعات روی پلاک موتور سه فاز موتوژن، تفاوت چندان زیادی با مطالبی که گفته شد ندارد؛ با این حال به بررسی یکی از موتورهای این شرکت می پردازیم. پلاک خوانی موتور سه فاز موتوژن به شرح زیر است.
برای خرید الکتروموتور موتوژن تبریز با کارشناسان فروش در تماس باشید.
| ردیف | علامت | مفهوم | توضیحات |
| 1 | IE1 | کلاس بهره وری | استاندارد |
| 2 | TYPE | تیپ الکتروموتور | 112M4 |
| 3 | KW | توان خروجی موتور | 4 کیلووات 5.5 اسب |
| 4 | V | ولتاژ ورودی | 380 ولت در حالت مثلث، 660 ولت در حالت ستاره |
| 5 | CL | کلاس عایق حرارتی | کلاس F و عایق حرارتی تا 155 درجه سانتی گراد |
| 6 | Bearings Type | نوع بلبرینگ ها | بلبرینگ 6306-2Z |
| 7 | S1 | چرخه کاری | مناسب برای کار دائم |
| 8 | HZ | فرکانس موتور | 50 هرتز |
| 9 | A | جریان ورودی موتور | 8.5 آمپر در حالت مثلث، 4.9 آمپر در حالت ستاره |
| 10 | SN | شماره سریال موتور | 1804 |
| 11 | PH | تعداد فازها | 3 فاز |
| 12 | IM | نوع نصب موتور | حالت نصب B3 = همراه با پایه |
| 13 | RPM | سرعت خروجی | 1420 دور در دقیقه |
| 14 | IP | درجه حافظتی | 54، مقاومت در برابر گرد و غبار و پاشش قطرات آب |
| 15 | cos φ | ضریب قدرت الکتروموتور | 0.84 |
| 16 | IEC | استاندارد کمیسیون بین المللی برق | 60034 |
| 17 | Kg | وزن موتور | 30.9 کیلوگرم |
یکی دیگر از معروف ترین الکتروموتورهای ایرانی، الکتروموتور الکتروژن است؛ در مقاله پلاک دینام الکتروژن و انواع موتور کولر الکتروژن به بررسی اطلاعات پلاک یکی از محصولات این شرکت پرداخته ایم و پیشنهاد می کنیم مطالعه این مقاله را از دست ندهید.
درجه حفاظت الکتروموتور چیست؟
| توضیح | نوع ایمنی |
| محافظت در برابر اجسام خارجی | |
| بدون ایمنی تماس، بدون ایمنی جسم خارجی | IP0X |
| ایمنی در مقابل جسم خارجی با قطر بزرگتر از 50 میلی متر | IP1X |
| ایمنی در مقابل جسم خارجی با قطر بزرگتر از 12 میلی متر | IP2X |
| ایمنی در مقابل جسم خارجی با قطر بزرگتر از 2.5 میلی متر | IP3X |
| ایمنی در مقابل جسم خارجی با قطر بزرگتر از 1 میلی متر | IP4X |
| ایمنی در مقابل رسوب گرد و غبار مضر به داخل | IP5X |
| ایمنی در مقابل نفوذ گرد و غبار | IP6X |
| محافظت در برابر مایعات | |
| بدون ایمنی آب | IPX0 |
| ریزش عمودی قطرات آب | IPX1 |
| چکیدن آب با زاویه 15 درجه از عمود | IPX2 |
| ریزش آب به صورت افشانه تا زاویه 60 درجه از عمود | IPX3 |
| پاشش آب در هر زاویه ای | IPX4 |
| پاشش پر فشار آب از تمامی جهات (شستشوی تحت فشار) | IPX5 |
| پاشش پر فشار و پر حجم آب از تمامی جهات با شدت امواج شدید دریا | IPX6 |
| غوطه وری در آب به عمق 15 تا 100 سانتی متر به مدت 30 دقیقه | IPX7 |
| غوطه وری در آب تحت فشار و بلند مدت | IPX8 |
Duty S1: به چه معناست؟
| S1 | کار پیوسته | موتور می تواند در بار نامی و بدون وقفه و افزایش دما کار کند |
| S2 | چرخه کاری کوتاه | موتور باید در بازه کوتاهی با بار نامی کار کند. بازه های 10 ، 30 ، 60 و 90 دقیقه ای توصیه شده است. |
| S3 | دوره کاری متناوب | بازه کار و توقف به صورت درصد است. مقادیر توصیه شده، 15 ، 20 ، 40 و 60 درصد هستند. |
| S4 | چرخه کاری موتور به صورت متناوب با راه اندازی | موتور دارای یک چرخه راه اندازی سنگین، کار با بار نامی و توقف است. در این دسته، موتور با ترمز مکانیکی متوقف می شود و پروسه ایستادن تأثیری روی افزایش دمای سیم پیچ ندارد. |
| S5 | دوره کاری متناوب با ترمز الکتریکی | موتور دارای یک چرخه راه اندازی سنگین، کار با بار نامی و توقف با ترمز الکتریکی است. در این دسته تأثیر راه اندازی و توقف با ترمز الکتریکی هم روی افزایش دمای سیم پیچ لحاظ شده است. |
| S6 | دوره کاری پیوسته با بار موقت | در این گروه موتور دائم روشن است ولی دائماً با بار نامی کار نخواهد کرد. مقادیر توصیه شده برای بازه کاری 10 دقیقه ای معادل 15 ، 25 ، 40 و 60 درصد است. |
| S7 | چرخه کاری پیوسته با ترمز الکتریکی | موتور دائم روشن است و چرخه کاری آن به صورت راه اندازی، کار با بار نامی و ترمز الکتریکی تکرار می شود. |
| S8 | چرخه کاری موتور به صورت پیوسته با تغییرات متناسب سرعت و بار | در این گروه موتور دائم کار بوده و چرخه های راه اندازی، تغییر سرعت و ترمز الکتریکی آن بی وقفه تکرار می شود. انتخاب سرعت در این موتور با تغییر قطب ها انجام می شود و بار در هر سرعت مقدار ثابتی دارد. |
| S9 | تغییرات بار و سرعت به صورت غیر منظم | در این دسته میزان بار و سرعت به صورت غیر منظم تغییر می کند. |
| S10 | دوره کاری با گروه های مجزای بارها و سرعت های ثابت | در این گروه تعداد مشخصی بار و سرعت مجزا وجود دارد. |
نتیجه گیری
همانطور که دیدید، با کمک پلاک الکتروموتور به راحتی می توانید بسیاری از مشخصات فنی الکتروموتور تک فاز، سه فاز و حتی موتور کولر و سایر انواع دینام های صنعتی را بررسی کنید. با این حال بعضی از مشخصات فنی در پلاک درج نمی شوند و باید به کاتالوگ یا دیتاشیت محصول مراجعه کنید. در قسمت بانک کاتالوگ وبسایت ما، کاتالوگ بیشتر برندهای الکتروموتور را به رایگان در اختیار شما گذاشته ایم. همچنین می توانید با کارشناسان این وبسایت تماس گرفته و از مشاوره تخصصی رایگان در هر مرحله از انتخاب، خرید، نصب، راه اندازی، تعمیر و نگهداری الکتروموتورها بهره مند شوید.